Το άγχος προκύπτει για κάτι συγκεκριμένο, έχει ξεκάθαρη πηγή που το τροφοδοτεί, έλεγα, ενώ το στρες είναι μια πιο γενική κατάσταση που βιώνεις, έχει μεγαλύτερη διάρκεια και πολλές φορές δεν μπορείς να διακρίνεις καν τι το προκαλεί.
"Αγχώνομαι μήπως δεν πάει καλά η συνέντευξη για τη δουλειά ή μια σημαντική ομιλία μου", θα πεις, και όχι "Στρεσάρομαι μήπως δεν πάει καλά η συνέντευξη". Αντίστοιχα, "αυτήν την περίοδο είμαι πολύ στρεσαρισμένος και δεν προλαβαίνω να επεξεργαστώ και να απολαύσω τα όσα συμβαίνουν μέσα στην καθημερινότητά μου", λέμε. Δεν ταιριάζει το ίδιο καλά αν η λέξη στρεσαρισμένος αντικατασταθεί από τη λέξη αγχωμένος.
Το συστηματικό άγχος μπορεί να φέρει στρες σε μία περίοδο της ζωής σου. Το συστηματικό στρες, όμως, δε θα φέρει άγχος· ίσως μερικά ψυχολογικά προβλήματα, αλλά όχι άγχος. Υπάρχουν μικρο-διαφορές ανάμεσα στις δύο έννοιες που μέσα από καθημερινά παραδείγματα γίνονται ευδιάκριτες και είναι ξεκάθαρη η διαφοροποίηση των δύο όρων, αλλά στη γενικότερη εικόνα κάπου τα μπερδεύουμε πάλι. Και αυτό γιατί βλέπουμε τις διαφορές, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε τις πηγές τους το ίδιο εύκολα.
Μετά από αρκετά χρόνια, μέσα από συζητήσεις και αναλύσεις άλλων τοποθετήσεων επί του θέματος, κατάλαβα...
Ένα απ' τα πιο εύστοχα quotes που διάβασα λέει: "το άγχος προκύπτει από τη διάθεση και αδυναμία τού ανθρώπου να ελέγξει το μέλλον." Δεν είναι απλά η σκέψη για το μέλλον -ειδάλλως θα ήμασταν αγχωμένοι σε μόνιμη βάση-, αλλά η ανάγκη μας να ελέγξουμε μια συγκεκριμένη μελλοντική στιγμή που σκεφτόμαστε. Δε θα προέκυπτε κανένα άγχος, για παράδειγμα, αν μπορούσαμε κάπως μαγικά να εξασφαλίσουμε ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να πάει κάτι στραβά σ' εκείνη τη συνέντευξη για τη δουλειά και ότι θα την πάρουμε σίγουρα... Θα θέλαμε να μην υπάρχει το ρίσκο, αλλά αδυνατούμε να το προεξοφλήσουμε, και έτσι έχουμε το άγχος.
Αντιθέτως, λοιπόν, το στρες προκύπτει από την αδυναμία τού ανθρώπου να ελέγξει τον ίδιο του τον εαυτό· τα παρορμητικά συναισθήματα που του δημιουργούνται. Και είναι αυτός ακριβώς ο λόγος που πολλές φορές δεν είναι το ίδιο εύκολο να διακρίνουμε από τι προκαλείται το στρες. Διότι, δεν είναι εξωγενείς οι παράγοντες, δεν είναι μια συνέντευξη ή μια δημόσια έκθεση του εαυτού μας, αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός. Είναι η αδυναμία μας να διαχειριστούμε με τον ιδανικό τρόπο τη σκέψη και τα συναισθήματά μας. Πράγματα που προκύπτουν από εμάς σε εμάς, αλλά άθελά μας, με άλλα λόγια. Κατά συνέπεια, τα ανεξέλεγκτα νεύρα και οι τσακωμοί, το άγχος, ή το να αφήνεις τις σκέψεις να σε καταβάλουν, είναι πράγματα που μας δημιουργούν στρες.
Ίσως λοιπόν, η συμφιλίωση με την ιδέα ότι, πέρα από τον εαυτό μας, τίποτα δεν είναι πραγματικά στο χέρι μας, και η καλλιέργεια μιας προδιάθεσης να καλωσορίζουμε ό,τι έρχεται όπως έρχεται, να είναι κάποιες καλές μέθοδοι εξάλειψης του άγχους, ενώ ως αναφορά το στρες, οι καλύτερες τεχνικές πιθανότατα είναι ο διαλογισμός και η εξάσκηση της πειθαρχίας.
